Yalvaç’ta dericiliğin kurtuluşu kooperatifleşme, devlet desteği, eğitim ve tanıtımdan geçiyor

Yalvaç’ta dericiliğin mevcut durumu ve geleceği “Yalvaç’ta Deri İşlemeciliğinin İncelenmesi” konulu tezle ele alındı…

Yalvaç için büyük önem taşıyan iş kollarından biri olan dericiliğin mevcut durumu ve geleceği, Gazi Üniversitesi’nde hazırlanan bir teze konu oldu.

El Sanatları Öğretmeni Meltem Güler tarafından hazırlanan “Yalvaç’ta Deri İşlemeciliğinin İncelenmesi” konulu tezde, ilçemizdeki dericilik sektörü ayrıntılı bir biçimde incelendi. Tezde, yapılan anket çalışmasıyla ilçemizdeki deri çalışanları ve dericilik sektörünün de profili ortaya çıkarıldı.

Yalvaç’ta deri işlemeciliği ile ilgili literatürdeki sınırlı bilgiye rağmen debbağlık ve deri sanatının Yalvaç’ta Helenistik döneme uzanan köklü bir geçmişi olduğu, 20. yy. başlarında ilçede bir deri fabrikası kurulduğu ve buharlı makinelerle deri üretimi yapıldığını ifade eden Güler, çalışmasının amacının, Yalvaç’taki tabakhanelerde geleneksel usullerle ham derinin mamul deri haline dönüştürülmesi aşamalarının, çalışan profilinin, dericiliğin karşılaştığı sorunların incelenmesi olduğunu kaydetti.

Bu amaç doğrultusunda Yalvaç’taki tabakhanelerden sekiz (deri üretimin değişik aşamalarının incelenmesi sebebi ile) ve deri çanta üretimi yapan iki atölyeyi araştırma kapsamına alan Güler, bu tabakhanelerde ham deri işleme sürecinin aşamaları ve atölyelerde üretilen ürünleri incelerken, tanınmış debbağlar ile görüşme yaparak buralarda çalışan 50 kişiye anket uyguladı.

Anket ve araştırmalar neticesinde, Yalvaç’ta dericiliğin karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerilerini ortaya koyan Güler, “Yalvaç’ta deri üretimi ve deri çanta yapımı ile bunların satış ve pazarlamasındaki güçlükleri bertaraf edebilmek için; öncelikle bu iş kolunda üretim yapan işletmelerin başta dayanışmasını sağlamak, girdi maliyetlerini azaltmak ve fiyatlandırma konusunda ellerini güçlendirmek maksadıyla kooperatifleşmesinin, hammadde temin ve üretimine devlet desteği sağlanmasının, üretimde yer alan iş gücünün gençleştirilmesi ve kalifiye hale getirilmesi maksadıyla öncelikle bu iş kolunda çalışanların gelir seviyesini arttırıcı tedbirler alarak mesleğin özendirilmesi, mevcut meslek okullarının işler hale getirilmesinin ve farkındalığın arttırılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.” görüşünü ortaya koydu.

YALVAÇ’TA DERİCİLİK SEKTÖRÜNE IŞIK TUTAN BULGULAR

Güler, çalışmasında elde ettiği verileri sonuç bölümünde şu şekilde özetledi:

“Yapılan araştırma ile; Yalvaç’ta dericilikle ilgili literatürdeki sınırlı bilgiye rağmen debbağlık ve deri sanatının Yalvaç’ ta Helenistik döneme kadar uzanan köklü bir geçmişi olduğu, 20. yy. başında ilçede bir deri fabrikası kurulduğu ve Alman malı makinelerle mamul deri üretimi yapıldığı, şu an itibari ile fabrikanın kapandığı içindeki makinelerin de 2011 yılında oluşturulan Açık Hava Müzesinde sergilendiği, tabakhanelerin hala çoğu işlemi ya elle ya da çok eski makinelerle yaptığı, tabakhanelerin bulunduğu bölgenin en az fabrika kadar eski olduğu, tabakhanelerin az bir kısmı deri aksesuar üretimi için mamul deri üretimi yaparken büyük kısmının çırçır topu imali ile uğraştığı, deri çanta üretimi yapan atölyelerden birinde üretimin tümünün elle yapılmasının yanında diğer atölyede makinelerinde kullanıldığı, ilçede Süleyman Demirel Üniversitesi’ne bağlı teknik bilimler yüksek okulu bünyesinde deri teknolojisi programı olduğu ancak 2013 -2014 yılında ilgisizlik ve öğrenci teminindeki sıkıntı nedeniyle kapanmış olduğu tespit edilmiştir.

Yalvaç’ta deri üretilen tabakhane ve deri çanta yapılan atölyelerde çalışan 50 kişiye yapılan anket sonuçlarının analizi neticesinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

ÇALIŞAN YAŞ ORTALAMASI YÜKSEK, EĞİTİM DÜZEYİ DÜŞÜK

Deri üretiminde çalışanların büyük bir çoğunluğunun 40 yaşından büyük olduğu, tamamının erkek olduğu ve bu iş kollarında çalışanların genellikle ilköğretim mezunu olduğu tespit edilmiştir.

Deri üretiminde çalışanların bu mesleği seçmelerinin en büyük sebebinin baba mesleği olması olduğu ve yine büyük çoğunluğunun mevcut işyerlerinde usta sıfatı ile çalıştıkları tespit edilmiştir.

ÇALIŞMA ORTAMLARI YETERSİZ

Deri üretiminde çalışanların, çalıştıkları işyerlerinin neredeyse tamamının 20 yıldan uzun bir süredir faaliyette olduğu, bu işyerlerinin fiziki ortamları ile araç-gereç ve teçhizat durumlarının yetersiz olduğu, bu işyerlerinde genellikle 6 kişiye kadar eleman çalıştığı, bu çalışanların büyük bir bölümünün iş tecrübelerinin 20 yıldan fazla olduğu ve çalışma şartlarından kaynaklanan herhangi bir sağlık problemleri olmadığı tespit edilmiştir.

Bu işyerlerinde ihtiyaca göre çok değişik türlerde ham deri işlenmekle birlikte sırasıyla en çok sığır, manda, keçi ve koyun derisi işlendiği ve işlenen bu derilerin küçük bir kısmı hariç genellikle kösele olarak mamul deriye dönüştürüldüğü tespit edilmiştir.

Yalvaç’taki tabakhane ve atölyelere ham deriler Türkiye’nin birçok yerinden temin edilmekle birlikte ağırlıklı olarak İstanbul, Uşak, Yalvaç ve civarından temin edilmekte olduğu tespit edilmiştir.

Ham deriden elde edilen mamul derilerin genellikle Yalvaç içerisindeki atölyelerde işlendiği, bu derilerin en çok çırçır rölesi ve deri çanta, kemer ve aksesuar üretiminde kullanıldığı, üretilen malların satışlarının neredeyse tamamının herhangi bir tanıtım mekanizması kullanılmadan ticari tecrübe ve bağlantılar yolu ile yapıldığı tespit edilmiştir.

Ham derinin tabaklanması esnasında genellikle bitkisel tanen malzemesi kullanımının tercih edildiği, bu malzemenin piyasadan satın alma yoluyla sağlandığı ve büyük çoğunlukla tanen malzemesi olarak palamut kullanıldığı tespit edilmiştir.

Türkiye’nin birçok farklı şehrinden sipariş verildiği, çırçır rölesi imalatına da bağlı olarak en çok siparişin sırasıyla Adana, İstanbul, İzmir ve civarından verildiği bunu pek çok diğer ilin takip ettiği, ticari faaliyetlerde ödemelerin büyük bölümünün vadeli geri kalan kısmının ise peşin olarak gerçekleştiği tespit edilmiştir.

PAZARLAMA EN BÜYÜK SORUN

Yalvaç’ta bu iş kolunda çalışanların neredeyse tamamının ürettikleri malın satış ve pazarlamasında güçlüklerle karşılaştıklarını düşündükleri, bunun birçok sebebi olmakla birlikte sırasıyla en fazla kooperatifleşememekten kaynaklanan sorunların, hammadde fiyatlarının yüksek olmasının, yetişmiş eleman temininde güçlük yaşanmasının, araç-gereç yetersizliğinin, yeterli ve kaliteli hammadde teminindeki sorunların, piyasada düşük ve ucuz ithal mal fazlalığı ile ürünlerin tanıtımındaki yetersizliklerden kaynaklanan sorunların bu güçlüğe sebep olduğu tespit edilmiştir.

Deri üretiminde çalışanların gelirlerinin genellikle 2000 TL ve üzerinde olduğu ve büyük bir bölümünün elde ettiği gelirden memnun olmadığı tespit edilmiştir.”

ARAŞTIRMACININ YALVAÇ DERİCİLİĞİ İÇİN ÖNERİLERİ

Kapsamlı çalışmasının sonunda Yalvaç’ta dericiliğinin genel durumunu pozitif bulmadığını ifade eden Güler’in Yalvaç dericiliği için önerileri de kısaca şu şekilde aktarılmış:

“Yalvaç ilçesi, teknoloji ve alın terinin her ikisi ile de üretimin yer aldığı, dericilik konusunda tecrübeli nadir debbağlara ve deri aksesuar ustasına sahip merkezlerden biridir. Bu bağlamda dericilikle ilgili olarak akademik çalışmalara merkez olabilecek teknik yüksekokula ait deri teknolojileri programının canlandırılmasının, deri konusunda araştırma yapan akademisyenlere literatürde daha fazla bilgi sunabilecek kaynaklar oluşturulmasının, Yalvaç’ın dericilik konusundaki tecrübe ve potansiyelini aktarabileceği organizasyon ve şenlikler düzenlenmesinin, sayıları giderek azalan dericilik sanatını el hünerleri ve alın terleriyle icra eden ustaların tecrübelerini aktarabilecekleri çalışmalar yapılmasının, yeni nesil için dericilik sanatının cazip hale getirilmesinin, uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Bu hususlarla birlikte anket sonuçları da değerlendirildiğinde Yalvaç’ta deri üretimi ve deri çanta yapımı ile bunların satış ve pazarlamasındaki güçlükleri bertaraf edebilmek için:

* Öncelikle bu iş kolunda üretim yapan işletmelerin başta dayanışmasını sağlamak, girdi maliyetlerini azaltmak ve fiyatlandırma konusunda ellerini güçlendirmek maksadıyla kooperatifleşmesinin,

* Hammadde temin ve üretimine devlet desteği sağlanmasının,

* Üretimde yer alan iş gücünün gençleştirilmesi ve kalifiye hale getirilmesi maksadıyla öncelikle bu iş kolunda çalışanların gelir seviyesini arttırıcı tedbirler alarak mesleğin özendirilmesi ve mevcut meslek okullarının işler hale getirilmesinin,

* Piyasaya ucuz ve kalitesi düşük ithal hammadde girişinin kısıtlanmasının,

* Satışı yapılacak ürünlerin tanıtım ve pazarlamasında etkinliğin arttırılması için reklam, tanıtım, fuar vb. usullerle farkındalığın arttırılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Literatürde tarihi ve mevcut durumu ile ilgili çok az bilgiye ulaşılabilen Yalvaç’ta geleneksel usullerle yapılan deri işlemeciliği alınacak tedbirlerle sonraki nesillere aktarılabilecektir.”

Çalışmanın genel olarak ilçemiz ekonomisi ve özelinde dericilik sektörünün geleceği açısından daha detaylı bir biçimde ele alınmasının yararlı olacağı değerlendiriliyor.