Teknoloji Bağımlılığı ve Mücadele Yolları

Gelişen teknolojik cihazlar insanlığın günlük hayatlarına yenilikler sunmakla birlikte, iletişim çeşitlenmekte ve kolaylaşmaktadır. Teknolojinin, günlük hayatı her boyutta etkilediği bir çağda yaşamak, insanlığın yeni sorunlarla karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır.  Teknoloji bağımlılığı, teknolojinin insan hayatında ki yaratığı başlıca sorunlardan biridir. Teknolojinin kontrolsüz ve bilinçsiz kullanılmasıyla birlikte teknoloji bağımlılığı farklı boyutlarda ortaya çıkmaktadır. Bireyde hem fiziksel hem de psikolojik rahatsızlıklara neden olabilen teknoloji bağımlılığının en yaygın olanı internet bağımlılığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Akıllı telefonların yaygınlaşması ile birlikte telefon bağımlılığı ortaya çıkmış ve yanında sosyal medya bağımlılığı ve oyun bağımlılığını da beraberinde getirmiştir. Kişinin bağımlılık durumunun göreceli olması, bağımlılığın belirli sınırları olmaması bireyin teknoloji bağımlısı olup olmadığının tespitini zorlaştırmaktadır.

Teknolojik Bağımlılıklar Nelerdir?

 Türkiye’de Teknoloji Kullanımı

Türkiye’de, nüfusun %72‘sine karşılık gelen 59,3 Milyon internet kullanıcısı bulunmaktadır ve bunların 56,3 Milyonu telefonlarından internete bağlanan kullanıcılardır.

Sosyal medya kullanım istatistiklerine  göre ise Türkiye’de toplam 52 milyon sosyal medya kullanıcısı bulunmakta ve bu kullanıcıların 44 milyonu mobil cihazlar ile sosyal medyaya yer almaktadırlar. En aktif sosyal medya platformu  olarak Youtube görülmekte daha sonra ise Instagram ve Facebook takip etmektedir.

Türkiye istatistik kurumu 2019 yılı ilk altı aylık verilerine bakıldığında;

• Türkiye’de internet kullanım oranı nüfusa göre %75,3 dür.
• Türkiye’de internet erişim imkânına sahip hanelerin oranı Temmuz 2019 itibari ile %88,3’dür.
• Hanelerin %96,9’unda cep telefonu veya akıllı telefon bulunmaktadır.
• Hanelerin %22,6’sında masa üstü bilgisayar, %36,4’ ünde taşınabilir bilgisayar, %29,6’sında ise tablet bilgisayar bulunmaktadır.
• İnternet kullanıcıları günde ortalama 4,9 saat kişisel bilgisayarlar üzerinden, 1,9 saatte mobil cihazlar aracılığıyla internette zaman harcamaktadır.
• Türkiye’de 59 milyonun üzerinde internet kullanıcısı bulunmakla birlikte, 52 milyon Facebook hesabı bulunmaktadır bunların arasında sahte hesaplarda dâhildir.
• İnternet kullanan bireylerin %82,4’ ü sosyal medya kullanıcısıdır.
• Türkiye’deki sosyal medyaya mobilden bağlanan kullanıcı sayısı ise 42 milyon mobil kullanıcı sayısı 76 milyon olarak görülmektedir.
• Kullanıcılar günün ortalama 2 saat 32 dakikasını sosyal medyada geçirmektedir. (TUİK, 2019).

İNTERNET BAĞIMLILIĞI

Son yıllarda teknolojinin hızlı gelişmesi ile internet kullanımının artması ülkemizle birlikte dünya genelinde de yaygın olan olumsuz durumlar ortaya çıkmıştır. İnternetin iş dünyasından eğitime, oyun sektöründen alışverişe her boyutta hayatımızda yer edinmesi internet kullanıcılarına kolaylıklar sağlamaktadır. Fakat internet kullanımının yoğun artış göstermesi internetin bağımlılık yapabileceği sorununu da beraberinde getirmiştir. Teknoloji çağı olarak adlandırdığımız çağımızda bilgisayar ve internet artık vazgeçilmez internetin kullanım amaçları çok çeşitli olması ile birlikte hayatımızın her anında internet kullanımının faydası ile birlikte zararları da bulunmakta ve bağımlılığa yol açmaktadır.  Ülkemiz, özellikle genç nüfus oranının fazlalığı, gelişen ülkeler arasında olması internet kullanımının giderek artmasına neden olmaktadır. . Türkiye’de internet bağımlılığı sorunu gelişen teknolojiyi daha iyi takip edebilen gençlerde ve çocuklarda daha fazla görülmektedir. Genel anlamda bağımlılık takıntılı düşünceler üzerinde insanın kontrolünü kaybetmesi olarak yorumlanabilmektedir Ancak internet kullanımının makul seviyelerde kalması ve dolayısıyla bağımlılık boyutuna ulaşmaması gerekmektedir. Teknolojik gelişmelerle birlikte dünyada ve Türkiye’de internet kullanım oranının artışı ile internet bağımlılığı artmaktadır. Yapılan araştırmalar incelendiğinde ise diğer Avrupa ülkelerine oranla Türkiye’de internet bağımlılık düzeyinin daha yüksek olduğu görülmektedir. İnternet ağının hızla yaygınlaşması nedeniyle ülkemizde İşsizlik oranının ve genç nüfusun fazla olması da internet bağımlılığının artış göstereceği beklenmektedir. İnternet bağımlılığının artış göstermemesi için gençleri internet dışındaki aktiviteler konusunda teşvik etmek, internet bağımlılığının sebeplerinin farkında olmak, çevremizdeki internet bağımlılığı belirtileri gösteren kişilere duyarlı olarak erken müdahale etmesi için katkıda bulunmak internet bağımlılığının önlenmesi için en önemli adımlar olacaktır .

 İnternetin cep telefonu ve bilgisayardan kolay erişilebilirliği ile günümüzde kullanım oranı artığı gerçeği ortadadır. Bilgiye erişim için geçmişte kütüphaneler ve basılı kaynaklar kullanılırken günümüzde internet aracılığıyla yapılmaktadır. İnternetin bilgiye erişimde sağladığı kolaylıkla birlikte vaktimizin çoğunu da almaktadır. Bu durumda internet bağımlısı olma durumu karşımıza sıklıkla çıkan durumlar arasındadır. İnternet bağımlılığının tanımlanması adına 1998 yılında Young 8 kriter ortaya koymuştur. Bağımlılık durumunun varlığı içinde bu kriterlerden 5’ini karşılayanın internet bağımlısı olarak düşünülebileceğini ifade etmiştir. Bunlar;

1. Günlük hayatta yapılacak aktiviteleri tamamen internet üzerinden hayal kurma.
2. İnsanların keyif alacak durumlar için internet kullanımı ve bu sürecin artırılmasına ihtiyaç duyma.
3. İnterneti kullanımını kontrol edememe, azaltma girişiminde bulunup başarısız olmak ya da tamamen bırakmaya yönelik başarılı olmayan girişimlerin olması
4. İnternet kullanımı oranının azaltılması veya tamamen internet kullanmanın bırakılması durumunda huzursuzluk, depresyon, yoksunluk hissi ve gerginlik hissedilmesi
5. Belirli bir plan belirleyip bu çerçevede internet kullanımının sağlanmasın başarısız olması,
6. İnternet başında geçirilen zamanın artışı ile aile ve arkadaşlarla sorun yaşama. İş, eğitim ve kariyerle ilgili kişiye zarar verici durumların yaşanması,
7. İnternet kullanım süresi ile ilgili aileye, arkadaşlara yalan beyanlarda bulunma,
8. İnterneti olumsuz durumlardan veya problemlerden kaçma aracı olarak kullanma.

Bu kriterler bireyin interneti kontrolsüz kullanımını açıkça ifade etmekle birlikte bireye farkındalık yaratarak internet kullanımını kontrol altına alınması sağlanabilmektedir. İnternet diğer tüm bağımlılık durumları gibi yoksunlukta psikolojik çöküntü, depresif hareketler ortaya çıkmasına sebep olmaktadır.

İnternet kullanımının fazla olması farklı tanımları da doğurmuştur. Bunlar;

• “İnternet bağımlılığı”,
• “patolojik internet kullanımı (PİK)”,
• “așırı internet kullanımı”
• “uygun olmayan internet kullanımı”; olarak karşımıza çıkmaktadır.

İnternet insanların birçok ihtiyacını karşılayarak çağa uyum sağlamasını olanak sağlarken, bir yandan da olumsuz internet kullanımı bağımlılığın artmasına neden olmaktadır. İnternet bağımlılığı genel anlamda internetin normalden daha fazla kullanılması isteğinin önüne geçilememesi olarak tanımlanmaktadır. İnternet bağımlıları internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemsiz hissetmekte, yoksunluk duygusu içerisinde olmaktadırlar.

Türkiye’de, nüfusun %72‘sine karşılık gelen 59,3 Milyon internet kullanıcısı bulunmaktadır ve bunların 56,3 Milyonu telefonlarından internete bağlanan kullanıcılardır. İnternet kullanımının giderek artması ile ilerleyen yıllarda internet bağımlılığı toplumun önemli sorunları arasında yer alacağı düşünülmektedir. Bilinçli kullanıldığın da kolaylık ve avantaj sağlamasının dışında başka açıdan da bağımlılık ve bağımlılıkların yol açtığı sorunlar da gözlemlenmektedir.

İnternet Bağımlılığı Çeşitleri

 İnternet kullanım oranının artışı ile internet bağımlılığı artışı kaçınılmaz bir gerçek olarak günümüzde yaşanmaktadır. İnternet bağımlılığı da kendi içerisinde bazı çeşitleri bulunmaktadır bunları Young  (1999) beş alt kategoriye ayırmıştır:

• “Siber ilişki bağımlılığı (Cyber-relationship addiction)
• Siber seksüel bağımlılık (Cybersexual addiction)
• İnternet zorlamaları (Net compulsions
• Bilgisayar bağımlılığı (Computer addiction)
• Aşırı bilgi bağımlılığı (Information overload)”

Bunlara ilaveten günümüzde internet kullanım oranının artışı ile yeni bağımlılık türleri ortaya çıkmıştır. Bunlarda:

• Sosyal medya bağımlılığı
• Dijital Oyun Bağımlılığı,
• Akıllı Telefon Bağımlılığı
• Online Alışveriş Bağımlılığı şeklinde karşımıza çıkmaktadır .

İnternet bağımlılığının için bazı önlemler alınması gerekmektedir. Yapılabilecek çalışmalar;

• Kişinin bulunduğu ortamdan bilgisayarı ve internete ulaşabileceği cihazların uzaklaştırılması
• İnternete bağlanma süre ve zamanlarının değiştirilmesi
• Belirli bir saat belirleyip diğer insanlarla aynı zamanda internete bağlanılması
• Sporsal ve kültürel aktivitelerin artırılması
• İnternet de yapılan etkinlikleri içeren internet defterinin oluşturulması
• İnternete bağlanma ile ilgili aileye veya çevremizdekilere bilgi verilerek sık sık uyarılarda bulunulmasını sağlanması
• İnternette geçirilen sürede yapılabileceklerin listesi çıkartarak teşvik amaçlı ödüllendirmelerin yapılması

gibi çalışmalarla internet de geçirilen süre denetim altına alınarak kullanıcılar internet bağımlılığından uzaklaşabilirler.

İnternet, Teknoloji ve Oyun Bağımlılığının Tehlikeleri

• Oyun oynarken uzun süre sabit kalmaktan ve hayati ihtiyaçları karşılayamamaktan kaynaklı olarak meydana gelen ölüm ve kalıcı sağlık bozuklukları görülmektedir. (çinde 3 gün internet başından kalkmayan bir çinli aynı nedenden hayatını kaybeden onlarca kişiden biridir, aşırı internet kullanımı boşanma nedeni olabilmektedir)
• Kullanılan uygulama ve oynanan oyunun kullanıcıyı tehlikeli durumlara sokmasından dolayı ölümler ve yaralanmalar meydana gelebilmektedir. (sosyal medya için selfie çekerken, pokemon ararken…)
• Gerçek hayatta olmayan ama oyun veya internet üzerindeki sanal bir nesne, durum veya eylemden kaynaklı gerçekleşen tartışma ve kavgalar sonucunda yaralama ve cinayetler görülebilmektedir. (oyun içerisinde bir silahın satılması sonucu ücrette anlaşamadığı arkadaşını bıçaklayan)
• Oyunun etkisinden kurtulamayıp gerçek hayat ile sanal dünya arasındaki ayrımı yapamayan bu yüzden gerçek hayatta uçacağını zanneden, gerçek hayatta cinayet işlemekte bir kötülük görmeyen bireyler görülebilmektedir.
• Zararlı oyunlar kullanıcıyı kasıtlı olarak çevresine ve kendisine zarar verebileceği şekilde manipüle edebilmektedir.

Oyun bağımlılığı sonucu meydana gelen ölümlerden bir kaçı;

• İlk oyun başında ölüm, 1980’lerin başında bir hayli popüler olan Berzerk arcade makinesinin önünde gerçekleşti. Jeff Dailey, ilk oynayışında iki kez top on numaraya girmeyi başardı, fakat ismini girereken aniden kalp krizi geçirdi ve oldu yerde can verdi
• Türkiyede Konya’da yaşayan 14 yaşındaki lise öğrencisi Mustafa Küçükköy uzun süre bilgisayar başında kalması sonucu kalp krizi geçirerek vefat etmiştir.

Çıktığında yüksek dereceli Pokemon’ları bulmak için özel alanları geçenler ve girilmemesi geren yerlere giren çoktu. Bunların arasında Calvin Riley da bulunuyordu. Üniversiteli ve atlet olan Calvin, gece yarısı San Francisco’da bulunan ve giriş izni olmayan Aqua Park’a girdi ve göğsüne ateş açıldı.

Kaynakça

• Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 1(1), 55-67.
• Söyler, S., & Kaptanoğlu, A. Y. (2018). Sanal Uyuşturucu: İnternet. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 37-46.
• Balcı, Şükrü. ve Gülnar, Birol. (2009). Üniversite öğrencileri arasında internet bağımlılığı ve internet bağımlılarının profili. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 6(1), 5-22.
• Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology & Behavior, 1(3), 237-244.
• Young KS. 1996, Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychol Behav 1996; 3:237-244.
• Griffiths MD. Internet addiction: Time to be taken seriously? Addiction Research 2000; 8:413-418.
• Peker, A., (2013) İnsani Değerler Yönelimli Psiko-Eğitim Programının Problemli İnternet Kullanımı ve Siber Zorbalık Üzerindeki Etkisi Doktora Tezi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sakarya Üniversitesi
• Tuik Türkiye İnternet .kullanım İstatistikleri 2019
• Young, K. (2007). Treatment Outcomes with Internet Addicts, Clinical Director Center for Internet Addiction Recovery Published in CyberPsychology & Behavior, Sayı. 10, ss. 671-679.
• Savcı, M. ve Aysan, F. (2017). Teknolojik Bağımlılıklar ve Sosyal Bağlılık: İnternet Bağımlılığı, Sosyal Medya Bağımlılığı, Dijital Oyun Bağımlılığı ve Akıllı Telefon Ba­ğımlılığının Sosyal Bağlılığı Yordayıcı Etkisi. Düşünen Adam The Journal of Psyc­hiatry and Neurological Sciences, 30 (3), 202-216.