Gıda Fiyatları Yükseliyor

Ünal Örnek

unalornek@hotmail.com

Covid 19 Salgını sağlık alanında olduğu gibi tarımsal üretim alanında da dünyayı tedirgin etmeye başlamıştır.

Ülkeler olası bir gıda krizi karşısında ne yapacakları konusunda yol aramaya başlamışlardır. Bir zamanlar herşeyi ithalatla çözmeye kalkan çevreler hala baskı güçlerini kullanmaya devam etseler de gelecek pek parlak görülmemektedir.

Bakınız 05/11/2020 tarihinde yayınlanan Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün raporuna göre, küresel gıda fiyatları, tahıllar, şeker, süt ürünleri ve bitkisel yağlar başta olmak üzere Ekim ayında art arda beşinci ayda da artmaya devam ettiği belirtilmektedir.

Ticareti en fazla yapılan gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarını izleyen FAO Gıda Fiyat Endeksi, Ekim 2020’de ortalama 100.9 puan olarak, Eylül’e göre % 3.1 ve Ekim 2019’daki değerinden % 6.0 üzerinde çıkmıştır.

FAO Tahıl Fiyat Endeksi bir önceki aya göre % 7.2 artarak Ekim 2019’daki değerinin % 16.5 üzerine çıkmıştır. Bu artışın başlıca nedeni, buğday fiyatlarındaki daralan ihracat, Arjantin’deki kötü büyüme koşulları ve Kuzey Amerika, Karadeniz bölgesi ve Avrupa’da devam eden kurak havanın kışlık buğday ekimlerinin etkilenmesi olarak belirtilmektedir. Bu dönemde Mısır, yemlik arpa ve sorgum fiyatları da Ekim ayında yukarı yönlü baskı altında kalırken, pirinç fiyatları da gerilemiştir. FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksine göre ise; palm ve soya yağı fiyatları dokuz ayın en yüksek seviyesini görerek ay içinde % 1.8 artmıştır. Buna karşılık, bölgedeki COVID-19 salgının son zamanlarda artması nedeniyle, kolza yağı fiyatları, Avrupa Birliği’nde  (AB) talebe ilişkin artan belirsizlik nedeniyle düşmüştür.

FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi ise Eylül ayına göre % 2.2 artmıştır. En çok peynir fiyatları yükselirken, onu yağsız süt tozu, tam yağlı süt tozu ve tereyağı izlemiştir.

Ekim ayındaki fiyat artışları, Asya ve Orta Doğu pazarlarından gelen yoğun ithalat talebiyle desteklenen kısa vadeli teslimatlarda pazardaki daralmayı da ortaya koymuştur.

FAO Şeker Fiyat Endeksi Eylül ayına göre % 7.6 artmıştır. Bunda büyük ölçüde hem Brezilya hem de dünyanın en büyük şeker üreten iki ülkesi olan Hindistan’da daha düşük şeker üretimi beklentisi neden olmuştur. Buna karşılık FAO Et Fiyat Endeksine göre büyükbaş ve kümes hayvanı eti fiyatları da düşerken, küçükbaş hayvan eti fiyatları istikrarlı iç talep ve düşük ihracat arzıyla yükselmiştir.

Aşağı yönlü gidişe rağmen, tahıl üretiminin hala tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşması beklendiği belirtilmiştir.  FAO’nun yayınlanan en son Tahıl Arz ve Talep Özetinde belirtildiği üzere dünyanın 2020 tahıl üretiminin arka arkaya iki ay boyunca yaklaşık 13 milyon ton azalmasını büyük ölçüde azalan dünya iri tahıl üretimi beklentilerine dayandırıldığı açıklanmıştır. Bununla birlikte, dünya tahıl üretiminin hala 2 750 milyon ton ile rekor bir seviyede olacağının tahmin edildiği ve 2019 üretimini % 1.6 ile geride bıraktığı ortaya koyulmaktadır.

Dünya iri taneli tahıl üretim tahminindeki düşüş, devam eden olumsuz hava koşullarının rekolte beklentilerini daha da düşürdüğü AB ve Ukrayna’nın mısır üretimi için daha düşük beklentileri yansıttığı vurgulanmıştır.  Kuru havanın etkisiyle Ukrayna ve Arjantin’de daha düşük üretim beklentileri nedeniyle 2020 için küresel buğday üretimi tahmini de bu ay bir miktar azaldığı ifade edilmektedir. Bunun kuzey yarım kürede ekilmekte olan 2021 kışlık buğday mahsulü için beklentiler genel olarak güçlü ve bu da başta AB olmak üzere birçok ana üretici ülkedeki yüksek fiyatlara cevaben artan ekim beklentilerini yansıttığı dile getirilmiştir.  Çoğunlukla AB’deki buğday tüketimine yönelik yukarı doğru revizyonların etkisiyle, FAO 2020/21 yıllarında dünya toplam tahıl kullanımı tahminini artırarak 2 745 milyon tona yükselttiği; bunun 2019/20 seviyesine göre % 1.9’luk bir artışı gösterdiği belirtilmektedir.

Kasım 2020 ayı itibarıyla mısır, buğday ve pirinç için dünya üretim tahminlerindeki düşüşler ve diğer tarafta güçlü küresel ithalat talebine cevaben ihracatta daha hızlı artışın etkisiyle, özellikle büyük ihracatçıların elinde daha düşük stokların kalacağına işaret ettiği açıklanmaktadır.

FAO verilerine göre 2021 yılının sonuna kadar dünya tahıl envanterlerini Ekim ayından bu yana 13.6 milyon ton azaltarak 876 milyon tona düştüğünü ve şu anda bu rakamın 2017/18 rekorunun altına düştüğü, ortaya çıkan dünya tahıl stok-kullanım oranı 2020 / 21’de % 31.1 seviyesinde olduğu belirtilmektedir.

Yeni sezonda dünyada nispeten daha rahat bir arz beklentisi olduğu dile getirilmektedir. FAO verilerine göre 2020 / 21’de dünya tahıl ticaretinin 2019/20 seviyesinden % 3.0 artarak 451 milyon tona yükselmesinin beklendiği açıklanmaktadır. Görüldüğü gibi dünya gıda fiyatları artışa devam ediyor.

Ülkelerin kendi kaynaklarını en verimli ve akılcı şekilde kullanmaları konusunda daha dikkatli politikalar geliştirmeleri zorunlu hale geliyor.