BATI AKDENİZ EKONOMİSİ PANDEMİDE AĞIR YARA ALDI

Batı Akdeniz Ekonomisini Geliştirme Vakfı (BAGEV), pandeminin bölge ekonomisine etkisini belirlemek amacıyla düzenlediği, Antalya, Isparta, Burdur ve Afyon Dinar’dan 1672 firmanın katıldığı anket çalışmasının sonuçlarını kamuoyu ile paylaştı.

Anket sonuçlarına göre, ciro kaybının turizm sektöründe yüzde 70, sanayide yüzde 30, ticarette yüzde 10, hizmet sektöründe yüzde 20 civarında olduğunu belirten Davut Çetin, “Anket sanayi sektöründe özellikle Burdur’da ve Isparta tarımsal sanayi sektöründe ciddi ciro kaybına işaret ediyor. İl ve sektör ağırlıklarına bakınca bölgede ortalama olarak yaklaşık yüzde 30 oranında ciro kaybı olduğunu görüyoruz. Ankete katılan işletmelerin yüzde 57’si çalışan sayısını azaltmış. Ankete katılan işletmelerin %45’i işletmelerini kapatırken, %41’i ‘mücbir sebep’ kapsamına girmiş. Katılımcıların yüzde 47’si kredi desteklerinden yararlanmışlar. İşletmelerin yüzde 36’sı istihdam desteklerinden yararlanırken vergi, prim ve kredi erteleme araçlarına başvuru sınırlı kalmış. Antalya için birincil ekonomik risk durgunluk olarak görülürken Burdur’da kur artışı, Isparta’da vergiler ve maliyet artışı, Dinar’da finansmana erişim seçenekleri öne çıktı” ifadesini kullandı.

DESTEKLER SEÇİCİ VERİLMELİYDİ

Davut Çetin’in değerlendirmeleri şöyle;

“Pandeminin Bölgemiz ekonomisine olası etkilerini tahmin etmek üzere BAKA’nın da desteklediği bir çalışma başlattık. Bilimsel temellere dayalı bu çalışma Türkiye’de bile bir ilk niteliğinde oldu. Sonuçları, Mayıs ayında çok moral bozmamak için basına vermedik, ama TOBB’a ve bakanlara gönderdik. Mayıs ayında yapılan senaryo çalışmasının öngörüsü bu yıl Bölgemiz ekonomisinde yüzde 13 – 19 arasında küçülmeydi. Turizm, turizme hizmet veren sektörler, yeme-içme, yolcu taşımacılığı, balıkçılık, tekstil-giyim gibi sektörlerin en fazla etkilenen, tarım ve inşaatın en az etkilenen sektörler olacağı raporlandı.

Biz de buna dayanarak ekonomik desteklerin her sektör için ayrı biçimde değerlendirilmesini, yani seçici destek verilmesini talep ettik. Ancak, yaz aylarında herkese kredi dağıtılınca hem pandemiden en çok etkilenen sektörlere yeterli destek verilemedi hem de ekonomide dengeler iyice bozulmuş oldu. Nitekim bugün geldiğimiz noktada yaptığımız öngörü ve önerilerimizin doğruluğu ortaya çıkmış oldu.

BÖLGESEL ANKETE 1672 FİRMA KATILDI

Bu rapor dışında bir de Temmuz ayında anket çalışması yaptık. ATSO olarak ilkini il ölçeğinde yaptığımız bu anketi BAGEV ile Bölge düzeyine taşıdık. Ankete 1672 firma katıldı.

Bu firmaların yüzde 45’i Antalya’dan, yüzde 27’si Isparta’dan, yüzde 20’si Burdur’dan, yüzde 8’i Dinar’dan katıldı. Sektörel katılımda turizm, tarım, hizmet %22, sanayi %16, ticaret %8, inşaat %5 oldu. Ciro olarak da bölge ekonomisini doğru yansıtan bir katılım olduğunu görüyoruz.

Anket sonuçları bize pandemi döneminde firmaların yarısına yakınının, %45’inin kapalı kaldığını, %25’inin ise normal çalışmaya devam ettiğini söylüyor.

CİRO KAYBI TURİZM SEKTÖRÜNDE YÜZDE 70

Ankete göre ciro kaybı; turizm sektöründe yüzde 70, sanayide yüzde 30, ticarette yüzde 10, hizmet sektöründe yüzde 20 civarındadır. Anket sanayi sektöründe özellikle Burdur’da ve Isparta tarımsal sanayi sektöründe ciddi ciro kaybına işaret etmektedir. İnşaat ve tarım sektörü ise yüzde %10–%20 civarında ciro artışı elde etmişlerdir.

İl ve sektör ağırlıklarına bakınca bölgede ortalama olarak yaklaşık yüzde 30 oranında ciro kaybı olduğu söylenebilir. Zaten diğer raporda kapanma dönemi küçülmesi yüzde 27 çıkmıştır. Dolayısıyla bu sonuçlar birbirlerini teyit etmektedir.

Ankete katılan işletmelerin yüzde 57’si çalışan sayısını azaltırken, işletmelerin yüzde 15’inde istihdam artışı gerçekleşmiştir. İnşaat ve ticaret sektörlerinde istihdam net olarak artmıştır.

İlginç bir sonuç kredi konusunda ortaya çıkmıştır. Kredi kullanımını artıran firma oranı %25’te kalmıştır. Belki anketi Haziran ayında başlattığımız için sonradan bir miktar daha artmış olabilir.

Ankete katılan işletmelerin yüzde 41’i “mücbir sebep” kapsamına girerken, yüzde 59’u kapsam dışı kalmıştır.

Önemli bir soru desteklerden yararlanma durumuydu. Toplamda işletmelerin yüzde 47’si kredi desteklerinden yararlanmıştır. İşletmelerin yüzde 36’sı istihdam desteklerinden yararlanırken vergi, prim ve kredi erteleme araçlarına başvuru sınırlı kalmıştır.

Firmalara ekonomik risk değerlendirmelerini sormuştuk. Antalya için birincil risk ekonomik durgunluk olurken Burdur’da kur artışı, Isparta’da vergiler ve maliyet artışı, Dinar’da finansmana erişim olmuştur.

KALICI VERGİ VE PRİM İNDİRİMİ

Ekonomik desteklerde ise birinci konu kalıcı vergi ve prim indirimi olarak çıkmıştır. Kira desteği o dönemde 4. sırada kalmıştır.

Antalya’da doğrudan vergilerde ve SGK priminde indirim en önemli destek olarak görülmüştür. Dinar’da istihdam desteği talebi açık arayla ilk sıradadır. Burdur’da kira desteği öne çıkmıştır. Isparta’da ise KDV ve ÖTV indirimi en önemli destek talebi olmuştur. Turizm sektöründe KDV ve ÖTV indirimi ilk sıradadır. Bu sonuçta Isparta işletmelerinin payı bulunmaktadır. Tarım sektöründe doğrudan vergiler ve prim indirimi net biçimde öne geçmiştir. Hizmet sektöründe istihdam destekleri en önemli destek olarak belirtilmiştir. Ticaret sektöründe kredi destekleri ilk sırayı almıştır.

E-TİCARET YAPANLARIN CİROSU ARTTI

Bir başka konu e-ticaretti. Ankete katılan 1672 firmanın yüzde 41’i e – ticaret veya sosyal medya üzerinden satış yapmaktadır. Pandemi döneminde e-ticaret yapan işletmelerin yüzde 54’ünün e – ticaret cirosu artmıştır.

Anketi bugün değerlendirdiğimizde bence en önemli mesele katılımın yüksek olması ve anketin gerçekten yol gösterici olmasıdır.

Bu veriler ışığında hazırladığımız raporda öne çıkan hususları birkaç başlık altında toplayabiliriz:

RAPORDA ÖNE ÇIKAN KONULAR;

• Turizm ve bağlı sektörlerde destekler 2021 yılı boyunca devam etmelidir.
• Pandemi önlemleri nedeniyle kapalı kalan küçük işletmelerin stok zararı, kira ve elektrik bedelleri gibi genel giderleri, sabit bir tutar üzerinden Devlet destekleri kapsamına alınmalıdır.
• Pandemiden etkilenen sektörlerde vergi yükü kalıcı olarak düşürülmeli, geçici vergi uygulamasına son verilmelidir.
• Ticaret sektöründe e-ticaret ve yerel lojistik altyapısı desteklenmelidir.
• Tarımda girdi maliyetleri artışına dikkat edilmeli, girdi finansmanına destek sağlanmalıdır.
• Sebze-meyve, süs bitkileri, tıbbi-aromatik bitkiler gibi ürünlerin ihracatının desteklenmesi, pazar çeşitlendirmesi, hava kargo taşımacılığının geliştirilmesi, Isparta havalimanının kargo limanı olarak değerlendirilmesi bölgesel ölçekte ele alınmalıdır.
• Bölgesel düzeyde sorunları hızla aşacak kurumsal koordinasyon mekanizmaları güçlendirilmelidir. BAKA-BAGEV işbirliğiyle bölgenin stratejik ürünleri izleme ve koordinasyon sistemi kurulmalıdır.
• Turizmde yerel dijital tanıtım kampanyaları konusunda yerel yönetimler ve Odalar işbirliğiyle kapasite kurulmalıdır.
• Mermer, tarımsal girdi gibi bölgenin önemli ihracatçı sektörleri için pazar çeşitlendirmesi ve tutundurmasına yönelik uzun vadeli eylem planları hazırlanmalıdır.