Pisidia Antiokheia Tiyatrosu Perdelerini Açıyor

Pisidia Antiokheia Antik Kenti’nin değerli alanlarından biri olan antik tiyatronun ayağa kaldırılması çalışmaları kazı ekibi tarafından sürdürülüyor.

Antik kentte 13 yıldır kazı çalışmalarını sürdüren Kazı Başkanı Prof.Dr. Mehmet Özhanlı’nın verdiği bilgiye göre, Pisidia Antiokheia’da kazı çalışmalarıyla yeni alanlar ortaya çıkarılırken, bir yandan da mevcut yapıların rehabilitasyon çalışmaları da ekip tarafından gerçekleştiriliyor. Bu kapsamda son iki yıldır, antik kentin değerli yapılarından biri olan ve harap vaziyetteki tiyatroyu ayağa kaldırma çalışmaları yürüttüklerini belirten Özhanlı, “2020 yılında hedefimiz ayağa kaldırdığımız bu yapıyı gezilebilir ve etkinlik yapılabilir hale getirmektir.” dedi.

Çalışmalar sırasında yeterli destek ve ilgiyi görememekten yakınan Özhanlı, “Yalvaç’ın ulusal ve uluslararası anlamda en önemli değeri tarihi ve turistik bu yapılardır. Bu yapıların bir an önce ortaya çıkarılması ve turistik hale gelmesi Yalvaç ve bölge için çok önemlidir. Bu konuda daha çok desteğe ihtiyacımız var. İlgililerin desteğini bekliyoruz.” dedi.

Kazı Başkanı Özhanlı, tiyatro alanında yaptıkları çalışmalarla ilgili şu ayrıntılı bilgileri verdi:

“Antik Dönemde bir yerin kent olabilmesi için olmazsa olmazlardan bir tanesi tiyatrolardı. Tiyatrolar, halkın bir araya toplandığı eğlenceler düzenlediği, kentin en canlı merkezleriydi. Pisdia Antiokheia tiyatrosu kentin merkezinde, doğu batı caddesinin kuzey kenarında yamaca yaslandırılarak yapılmış yaklaşık 5000 kişilik kapasitesi olan küçük bir tiyatrodur. Hellenistik Dönemde (M.Ö. 334 – 31) yapılmış olan tiyatro, farklı dönemlerde onarımlar görerek kullanılmaya devam etmiştir. Roma İmparatorluk döneminde tiyatroda düzenlenen büyük gladyatör oyunları, kenttin ekonomisine büyük gelir sağlamanın yanında kenti eğlencenin cazibe merkezine de dönüştürmüştür.

Bir zamanlar gladyatör oyunlarıyla kentin ve bölgenin en büyük eğlence merkezi olan Antiokheia Tiyatrosu, M.S. 8. yy dan itibaren önemini yitirmiş ve yavaş yavaş toprak altına gömülmüştür. Yalvaç Müzesi Müdürlerince, kurtarma kazıları adı altında farklı tarihlerde tiyatroda kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. En kapsamlı kazı çalışması 2003 yılında yapılmış ve tiyatronun caveaları (oturma yerleri), orkestrası (tiyatronun ortasındaki yuvarlak alan) ve sahne binası açığa çıkarılmıştır. Ancak, yukarıdan tıraşlanarak yapılan kazı sonucu oturma sıralarında, orkestrada ve sahne binasında büyük tahribatlar yapılmış ve de hiçbir koruma önlemi alınmadığından zamanla tahribat daha da artmıştır. Tiyatronun orkestrayı çevreleyen duvarı yıkılmış ve orkestranın içerisi taşlarla doldurulmuştur (Resim 1).

Resim 1 Tiyatro 2008

2019 yılın kazı çalışmaları programına alınan tiyatroda kapsamlı bir konservasyon ve düzenleme çalışması yapıldı. Çizim ve belgeleme çalışmaları tamamlanan tiyatronun orkestrasının içindeki bloklar hazırlanan taş tarlasına kaldırıldı. Orkestrayı çevreleyen ve çok az bölümü korunmuş olan duvar öne doğru yatmıştı (Resim 2).

Resim 2 Tiyatro, Orkestra Duvarı

Oturma sıraları tamamen orkestranın içine doğru kaymaya başlamıştı. Bundan dolayı acilen müdahale edilmesi gerekiyordu. Yapılan temizlik kazılarıyla orkestrayı çevreleyen duvarın temelleri açığa çıkarıldı (Resim 3).

Resim 3 Tiyatro, Orkestra Duvarı Temeli

Geç dönemde devşirme malzeme ile yapılmış olan duvar, kendi malzemesi kullanılarak yeniden örüldü (Resim 4). Geç Dönemlerde gladyatör ve yaban hayvanları oyunları için kullanılan tiyatronun orkestra duvarı 220 cm yüksekliğinde yapılmış ve bir korkulukla taçlandırılmıştır. Duvarın yapıldığı alanda ana kaya tıraşlanarak orkestranın yuvarlak formuna uygun bir duvar hattı oluşturulmuştur.

Resim 4 Tiyatro, Onarılan Duvar

Tiyatronun üst caveasının oturma sıralarının tamamı yoktur. Alt caveanın orta bölümü korunmuş, yanlardaki oturma sıraları eksiktir. Yamaca yaslandırılarak yapılmış olan tiyatronun orkestra duvarı tamamlanınca yaklaşık 500 blok oturma sırası yerine kondu. Orta bölümde eksik olan oturma sıralarının yerlerine konulması için yapılan temizlik çalışmasında su künkleri açığa çıkarıldı. Tiyatronun kuzeydoğusundan güneye doğru uzanan künkler oturma sıralarının altından geçirilmiştir. Büyük bir ihtimalle künkler, tiyatronun güney batı köşesinde bulunan çeşmeye su taşıyor olmalıydı. Yerleri belirlenebilen oturma sıraları yerlerine konunca alt cavea büyük oranda tamamlandı (Resim 5). Boş kalan alanların yağışlarda aşınıp tahrip olmasını engellemek için bu alanlara uygun düzgün bloklar yerleştirilerek önlem alındı. Alt cave ile üst cavea arasındaki yürüme koridoruna açılan güney kapısı, düzenlenerek seyircilerin Decumanus caddesinden tiyatroya rahatlıkla girebilecekleri bir güzergâh oluşturuldu (Resim 5).

Resim 5 Tiyatro Son Hali

Önümüzdeki kazı sezonunda tiyatronun onarımına devam edilecektir. Sahne binası ve üst oturma yerleri de tamamlandığında tiyatro perdelerini açmaya tamamen hazır olacaktır.”